Οι παρασιτικές λοιμώξεις ή παράσιτα είναι ασθένειες που προκαλούνται από μονοκύτταρους μικροοργανισμούς, έλμινθους (σκουλήκια) ή αρθρόποδα που διεισδύουν στο ανθρώπινο σώμα και ζουν από τους πόρους του. Αυτά τα πλάσματα εισέρχονται εύκολα στο σώμα μέσω τροφής, νερού, επαφής με χώμα ή τσιμπήματος εντόμου. Τα παράσιτα δηλητηριάζουν σταδιακά το σώμα με τοξίνες, βλάπτουν τα εσωτερικά όργανα και διαταράσσουν το μεταβολισμό.
Τι είναι οι παρασιτικές ασθένειες
Μέχρι σήμερα είναι γνωστές περισσότερες από 300 παρασιτικές (ή επεμβατικές) λοιμώξεις. Προκαλούνται από μονοκύτταρους οργανισμούς και σκουλήκια ελμινθών που εισέρχονται στο ανθρώπινο σώμα και το χρησιμοποιούν ως πηγή πόρων, καθώς και από αρθρόποδα - ακάρεα ψώρας και ψείρες που ζουν στο δέρμα και τα μαλλιά.
Μερικές φορές οι παρασιτικές ασθένειες είναι πρακτικά ασυμπτωματικές. Ωστόσο, πολλές λοιμώξεις προκαλούν σοβαρές συνέπειες: οι «freeloaders» διαταράσσουν το μεταβολισμό, δηλητηριάζουν το σώμα με άχρηστα προϊόντα και καταστρέφουν ιστούς και εσωτερικά όργανα. Ορισμένα παράσιτα είναι θανατηφόρα. Για παράδειγμα, περισσότεροι από 600 χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από ελονοσία, μια μόλυνση που μεταφέρεται από τα κουνούπια.
Στη χώρα μας καταγράφονται ετησίως από 1 έως 2 εκατομμύρια κρούσματα παρασίτωσης, αλλά, σύμφωνα με τους γιατρούς, στην πραγματικότητα αυτές οι λοιμώξεις υφίστανται πολλές φορές συχνότερα.
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, 4, 5 δισεκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από παρασιτικές λοιμώξεις - δηλαδή περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού. Οι κύριοι συντελεστές σε αυτά τα θλιβερά στατιστικά στοιχεία προέρχονται από χώρες με ζεστά κλίματα και περιοχές με χαμηλά επίπεδα υγιεινής και έλλειψη πόσιμου νερού. Οι κάτοικοί τους αντιμετωπίζουν επικίνδυνες ασθένειες όπως η ελονοσία και η σχιστοσωμίαση.
Σχιστοσωμίαση. Μια ασθένεια που προκαλείται από παρασιτικά σκουλήκια. Διανέμεται σε τροπικές και υποτροπικές περιοχές. Σε σοβαρές περιπτώσεις, οδηγεί σε βλάβες στο ήπαρ, στα νεφρά, σε ίνωση της ουροδόχου κύστης και σε στειρότητα.
Φιλαρίαση. Μια μόλυνση που προκαλείται από παράσιτα που μεταδίδονται στον άνθρωπο από το τσίμπημα τροπικών εντόμων. Ενώ βρίσκονται στο σώμα, καταστρέφουν σταδιακά το λεμφικό σύστημα. Στη χώρα μας, όπως και σε άλλες χώρες με εύκρατο κλίμα, το πρόβλημα των παρασιτικών λοιμώξεων δεν είναι τόσο οξύ: εδώ τα πιο συνηθισμένα είναι 18-20 παράσιτα, τα οποία είναι σχετικά ήπια και έχουν ευνοϊκή πρόγνωση στη θεραπεία .
Τύποι παρασιτικών ασθενειών
Οι παρασιτικές ασθένειες χωρίζονται σε τρεις μεγάλες ομάδες ανάλογα με τον τύπο του παθογόνου: αυτές που προκαλούνται από πρωτόζωα, έλμινθους και αρθρόποδα.
Επίσης, ανάλογα με τη φάση της νόσου, η παρασίτωση χωρίζεται σε οξεία και χρόνια και σύμφωνα με τον εντοπισμό - σε εντερική και εξωεντερική, στην οποία τα παράσιτα ζουν και πολλαπλασιάζονται σε διάφορους ιστούς και όργανα: πνεύμονες, μύες, ήπαρ, νεφρούς, αλλά όχι στα έντερα.
Ας δούμε τις λοιμώξεις που είναι συχνότερες στη χώρα μας.
Ασθένειες που προκαλούνται από μικροοργανισμούς πρωτόζωων
Γιαρδιάση
Η νόσος προκαλείται από εντερική λάμβλια (Lamblia intestinalis, Giardia lamblia), η οποία μεταδίδεται με την κοπράνο-στοματική οδό και εισέρχεται στον ανθρώπινο οργανισμό με μολυσμένα φρούτα και λαχανικά, νερό και μέσω οικιακών ειδών. Οι μονοκύτταροι οργανισμοί προσκολλώνται στα τοιχώματα του λεπτού εντέρου, όπου τρέφονται με τα προϊόντα της διάσπασης των τροφίμων. Η Giardiasis εκδηλώνεται με κοιλιακό άλγος, διάρροια και δυσκοιλιότητα, ναυτία, έμετο, γενική αδυναμία και αϋπνία.
Αμοιβίαση (αμιβική δυσεντερία)
Ο πιο κοινός αιτιολογικός παράγοντας αυτής της ασθένειας είναι η δυσεντερική αμοιβάδα του είδους Entamoeba histolytica. Η μόλυνση εμφανίζεται μέσω της κοπράνων-στοματικής οδού. Οι μικροοργανισμοί μπορούν να επιβιώσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα σε διάφορες επιφάνειες, στο νερό, στα λαχανικά, στα φρούτα και στο κρέας. Τυπικά, η αμοιβάδα εκδηλώνεται με σοβαρή διάρροια (συχνά αναμεμειγμένη με αίμα και βλέννα), ναυτία και χαμηλό πυρετό. Εάν οι μικροοργανισμοί μετακινηθούν μέσω της κυκλοφορίας του αίματος στο ήπαρ, τους πνεύμονες ή τον εγκέφαλο, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ηπατικό απόστημα (εμφάνιση κοιλότητας γεμάτη με πύον), αναπνευστική ανεπάρκεια και συμπτώματα εγκεφαλίτιδας.
Ασθένειες που προκαλούνται από ελμίνθους
Εντεροβίαση
Η πιο κοινή επεμβατική ασθένεια - αντιπροσωπεύει έως και το 70% των περιπτώσεων όλων των παρασίτων. Σχεδόν κάθε κάτοικος της χώρας μας το έχει συναντήσει τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του. Η εντεροβίαση προκαλείται από στρογγυλά σκουλήκια που ονομάζονται pinworms. Τα αυγά των σκουληκιών μπορούν να εισέλθουν στο σώμα μέσω βρώμικων χεριών, παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα πάνω σε τρόφιμα και διάφορα αντικείμενα που αγγίζει ένα μολυσμένο άτομο. Αυτά τα παράσιτα προκαλούν ναυτία, κοιλιακό άλγος, διαταραχές ύπνου και ένα άτομο ενοχλείται συχνά από φαγούρα στην περιπρωκτική περιοχή.
Ασκαρίαση
Η μόλυνση προκαλείται από σκουλήκια ασκαρίδων (Ascaris lumbricoides). Οι προνύμφες τους εισέρχονται στο σώμα μαζί με λαχανικά και φρούτα, καθώς και μέσω επαφής με μολυσμένο έδαφος. Ένα άτομο με ασκαρίαση χάνει την όρεξη, έχει πόνο στο στομάχι και ναυτία. Σε μεγάλους αριθμούς, αυτά τα παράσιτα μπορούν να προκαλέσουν απόφραξη του εντερικού αυλού ή των χοληφόρων οδών, διαταράσσοντας τη δίοδο της τροφής και την εκροή της χολής.
Ένα ενήλικο σκουλήκι στρογγυλού σκουλήκι φτάνει σε μήκος 25-30 cm
Τοξοκαρίαση
Ο αιτιολογικός παράγοντας της μόλυνσης είναι ο στρογγυλός σκώληκας Toxocara canis, ο οποίος μεταδίδεται στον άνθρωπο μέσω της κοπράνων-στοματικής οδού. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η ασθένεια είναι ασυμπτωματική επειδή οι προνύμφες του Toxocara canis στο ανθρώπινο σώμα δεν εξελίσσονται σε ενήλικες. Αλλά, μετακινούμενοι μεταξύ οργάνων και ιστών, παρεμβαίνουν στην κανονική τους δραστηριότητα. Ως αποτέλεσμα, ένα άτομο μπορεί να αναπτύξει μη παραγωγικό βήχα και δύσπνοια εάν το αναπνευστικό σύστημα έχει υποστεί βλάβη, νευρολογικές διαταραχές εάν ο εγκέφαλος έχει υποστεί βλάβη, αλλεργικές αντιδράσεις και αναιμία. Σε σοβαρές περιπτώσεις, η μόλυνση μπορεί να οδηγήσει σε επιδείνωση ή πλήρη απώλεια της όρασης.
Εχινοκοκκίαση
Η μόλυνση προκαλείται από μια ταινία του γένους Echinococcus, που ζει στο σώμα ορισμένων ζώων και μεταδίδεται από αυτά στον άνθρωπο. Οι προνύμφες των σκουληκιών στο ανθρώπινο σώμα σχηματίζουν κύστεις στο ήπαρ, τα νεφρά, τους πνεύμονες και ακόμη και στον εγκέφαλο. Αυτό οδηγεί σε σοβαρές επιπλοκές - αναφυλακτικό σοκ, αυξημένη ενδοκρανιακή πίεση, ανάπτυξη αποστημάτων, παθολογικές αλλαγές σε όργανα και ιστούς - και μπορεί να προκαλέσει πρόωρο θάνατο.
Οπιθωρχίαση
Μπορείτε να πάθετε οπισθορχίαση τρώγοντας κακώς τηγανητά ή ελαφρώς αλατισμένα ψάρια από την οικογένεια των κυπρίνων, τα οποία συχνά μολύνονται με τις προνύμφες ενός πλατυφώρου από το γένος Opisthorchis. Τα παράσιτα βλάπτουν τους χοληφόρους πόρους στο ήπαρ και το πάγκρεας και τη χοληδόχο κύστη. Η νόσος εκδηλώνεται με αυξημένη εφίδρωση, αλλεργικά εξανθήματα, πυρετό, κοιλιακό άλγος, ναυτία και έμετο και φλεγμονώδεις διεργασίες στην ανώτερη αναπνευστική οδό.
Οι λιχουδιές με ψάρι μπορεί να γίνουν πηγές παρασίτων
Ασθένειες που προκαλούνται από αρθρόποδα
Ψώρα
Μια πολύ κοινή δερματική ασθένεια που προκαλείται από μικροσκοπικά ακάρεα Sarcoptes scabiei var hominis. Μεταδίδονται με την επαφή με μολυσμένο άτομο, διεισδύουν στο δέρμα, όπου κινούνται και γεννούν αυγά, προκαλώντας φαγούρα και σχηματίζοντας εξανθήματα. Η ψώρα μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές που σχετίζονται με την προσθήκη δευτερογενούς μόλυνσης.
Φθειρίαση
Μια ασθένεια του δέρματος και των μαλλιών, που προκαλείται συχνότερα από την ψείρα του κεφαλιού (Pediculus humanus capitis), η οποία μεταδίδεται από άτομο σε άτομο. Το παράσιτο τρέφεται με το αίμα του ξενιστή. Όταν το σάλιο των ψειρών εισχωρεί στην πληγή του δαγκώματος, προκαλεί έντονο κνησμό. Το pediculosis μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη εκζέματος και επιπεφυκίτιδας: με το ξύσιμο των σημείων δαγκώματος (και μπορεί επίσης να είναι στην περιοχή των φρυδιών και των βλεφαρίδων), ένα άτομο μπορεί να εισάγει παθογόνους μικροοργανισμούς στα προκύπτοντα τραύματα, τα οποία οδηγούν σε μολυσματικές επιπλοκές . Επιπλέον, οι ψείρες είναι φορείς μιας θανατηφόρας ασθένειας - του τύφου.
Η καθημερινή υγιεινή δεν αποτελεί 100% εγγύηση κατά της μόλυνσης από ψείρες: ζουν με επιτυχία τόσο σε καθαρά όσο και σε βρώμικα μαλλιά
Συμπτώματα παρασιτικών λοιμώξεων
Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα κοινά στη χώρα μας παράσιτα είναι πρακτικά ασυμπτωματικά ή εμφανή συμπτώματα που χαρακτηρίζουν εντερικές λοιμώξεις και δηλητηριάσεις. Ένα άτομο που έχει μολυνθεί από παράσιτα έχει επιδείνωση της όρεξης, πόνο στο στομάχι, περιοδικές κρίσεις ναυτίας και εμετού, απώλεια βάρους χωρίς λόγο και ένα γενικό αίσθημα κακής υγείας και αδυναμίας. Οι παρασιτώσεις εκδηλώνονται επίσης με πυρετό, εξάνθημα και άλλες αλλεργικές αντιδράσεις, σιδηροπενική αναιμία, μικρές διαταραχές του νευρικού συστήματος (διεγερσιμότητα, προβλήματα ύπνου).
Οι παρασιτικές ασθένειες συγχέονται εύκολα με τις δηλητηριάσεις, τις εντερικές λοιμώξεις και τις οξείες ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού.
Τα συμπτώματα συχνά εξασθενούν και εξασθενούν, καθιστώντας δύσκολη τη διάγνωση. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι παρασιτικές λοιμώξεις ανιχνεύονται τυχαία κατά τη διάρκεια προληπτικών εξετάσεων ή διάγνωσης άλλων ασθενειών.
Επιπλοκές παρασιτικών ασθενειών
Τυπικά, οι παρασιτικές λοιμώξεις συχνές στη χώρα μας δεν οδηγούν σε σοβαρές επιπλοκές. Αλλά με μεγάλο αριθμό παρασίτων στο σώμα, η υγεία ενός ατόμου μπορεί να επιδεινωθεί σοβαρά με την πάροδο του χρόνου.
Συχνές επιπλοκές παρασιτικών λοιμώξεων:
- απόφραξη των εντέρων και των χοληφόρων πόρων,
- αποστήματα εσωτερικών οργάνων,
- σήψη,
- περιτονίτιδα,
- φλεγμονή του εντέρου,
- φλεγμονή της ανώτερης αναπνευστικής οδού,
- αναφυλακτικό σοκ.
Παρασιτικές ασθένειες στα παιδιά
Στο 70-90% των περιπτώσεων, τα παιδιά και οι έφηβοι πάσχουν από παρασιτικές λοιμώξεις. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα παιδιά συνήθως τηρούν λιγότερο προσεκτικά τους κανόνες υγιεινής και εξερευνούν πιο ενεργά τον κόσμο γύρω τους. Συχνά, οι μικροί ασθενείς διαγιγνώσκονται με πολυπαρασιτώσεις, όταν το παιδί έχει μολυνθεί από δύο ή τρεις τύπους παρασίτων, για παράδειγμα, η εντεροβίαση συνδυάζεται με ασκαρίαση ή γιαρδιάση. Όταν μολυνθεί με έναν τύπο ελμινθών ή πρωτόζωων, η ανοσία του παιδιού εξασθενεί, με αποτέλεσμα να μολύνεται ευκολότερα με άλλους τύπους παρασίτων και λοιμώξεων.
Οι παρασιτικές λοιμώξεις προκαλούν σημαντική βλάβη στο σώμα του παιδιού: οι προστατευτικές του λειτουργίες επιδεινώνονται, το παιδί αισθάνεται αδιαθεσία, η διάθεσή του αλλάζει συχνά και οι ακαδημαϊκές του επιδόσεις μειώνονται. Ως εκ τούτου, συνιστάται τα παιδιά να υποβάλλονται τακτικά σε εξετάσεις για τις πιο συχνές λοιμώξεις για την πρόληψη της παρασίτωσης.
Ποιος γιατρός αντιμετωπίζει παρασιτικές ασθένειες
Τα συμπτώματα της παρασίτωσης συγχέονται εύκολα με εκδηλώσεις εντερικών λοιμώξεων, οξείες ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος και αλλεργίες. Με τέτοια σημάδια, πρέπει να έρθετε σε ένα ραντεβού με έναν γενικό ιατρό - θεραπευτή ή παιδίατρο. Θα είναι σε θέση να αξιολογήσει τα συμπτώματα, να συνταγογραφήσει πρόσθετες εξετάσεις και, εάν είναι απαραίτητο, να παραπέμψει τον ασθενή σε παρασιτολόγο και λοιμωξιολόγο.
Τα παιδιά πρέπει να ελέγχονται τακτικά για παρασιτικές ασθένειες για να αποφευχθεί η ανάπτυξη επιπλοκών.
Εάν τα παράσιτα ζουν στο ανθρώπινο σώμα για μεγάλο χρονικό διάστημα και έχουν προκαλέσει σημαντική βλάβη στην υγεία, μπορεί να απαιτηθεί η βοήθεια γιατρών άλλων ειδικοτήτων. Για παράδειγμα, με τον εχινόκοκκο, μερικές φορές πρέπει να επικοινωνήσετε με έναν χειρουργό, καθώς οι κύστεις που σχηματίζονται από έλμινθες μπορούν συχνά να αφαιρεθούν μόνο χειρουργικά.
Εργαστηριακή διάγνωση παρασιτικών ασθενειών
Οι περισσότερες παρασιτικές λοιμώξεις μπορούν εύκολα να διαγνωστούν χρησιμοποιώντας τεστ. Οι εξετάσεις αίματος αποκαλύπτουν αντισώματα που απελευθερώνονται ως απάντηση στην εισβολή ξένων οργανισμών. Οι εξετάσεις των κοπράνων και οι ξύσεις μπορούν να ανιχνεύσουν εκκρινόμενα αυγά και προνύμφες παρασίτων.
Πρέπει όμως να ληφθεί υπόψη ότι τα παράσιτα έχουν συγκεκριμένο κύκλο ανάπτυξης (αυγό - προνύμφη - ενήλικο) και στα αρχικά στάδια μόλυνσης, οι μελέτες μπορεί να μην αποκαλύψουν εισβολή. Ορισμένες εξετάσεις μπορεί να χρειαστεί να γίνουν δύο φορές, με διαφορά 7 έως 10 ημερών.
Θεραπεία παρασιτικών ασθενειών
Όταν επιβεβαιωθεί η διάγνωση, ο γιατρός συνταγογραφεί ανθελμινθικά φάρμακα, τα οποία συνήθως λαμβάνονται σε μια πορεία από αρκετές ημέρες έως αρκετές εβδομάδες. Επιπλέον, μπορεί να συνταγογραφηθεί συμπτωματική θεραπεία - αντιπυρετικά φάρμακα για τον πυρετό, αντιδιαρροϊκά και απορροφητικά για γαστρεντερικές διαταραχές, ανοσοτροποποιητές για τη διατήρηση της ανοσίας.
Μετά την ολοκλήρωση της πορείας της θεραπείας, συνιστάται να κάνετε ξανά εξετάσεις για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα της θεραπείας και η πλήρης ανάρρωση.
Πρόληψη παρασιτικών ασθενειών
Τα περισσότερα παράσιτα εισέρχονται στο ανθρώπινο σώμα μέσω βρώμικων χεριών, μαζί με μολυσμένο νερό και τρόφιμα. Για να αποφευχθεί η ανάπτυξη λοιμώξεων, είναι απαραίτητο να ακολουθείτε τους κανόνες υγιεινής: πλένετε τακτικά τα χέρια σας, κάνετε υγρό καθάρισμα στο σπίτι, χειρίζεστε προσεκτικά φρούτα και λαχανικά και φοράτε προστατευτικά γάντια όταν εργάζεστε στον κήπο. Το κρέας και το ψάρι πρέπει να βραστούν, να τηγανιστούν ή να ψηθούν μέχρι να μαγειρευτούν πλήρως. Μισά ωμά πιάτα, άψητα καπνιστά ή ελαφρώς αλατισμένα εδέσματα μπορεί να γίνουν πηγή παρασίτων.
Για την πρόληψη των παρασιτικών λοιμώξεων, η καλή υγιεινή είναι απαραίτητη.
Συνιστάται να ελέγχονται όλοι και ιδιαίτερα τα παιδιά και οι έφηβοι για τα πιο κοινά παράσιτα προκειμένου να εντοπιστεί έγκαιρα η νόσος.
Πριν ταξιδέψετε σε τροπικές χώρες, θα πρέπει να συμβουλευτείτε έναν γιατρό και να μάθετε για τα μέτρα πρόληψης των παρασιτικών λοιμώξεων που είναι εξωτικές για τη χώρα μας. Η πορεία τους είναι συνήθως πιο σοβαρή, οι επιπλοκές αναπτύσσονται πιο συχνά και η διάγνωση είναι δύσκολη λόγω του γεγονότος ότι οι γιατροί αντιμετωπίζουν αυτές τις ασθένειες πολύ σπάνια.